Kako izabrati odgovarajuće sredstvo za kontracepciju? Da li ste se pitali zašto su kontraceptivna sredstva pravljena tako da ih uglavnom koriste žene? Da li je problem neželjene trudnoće problem i muškarca i žene ili samo problem žene? Čija su prava u tome uskraćena? Zašto postoji tako malo kontraceptivnih metoda za muškarce?
Kontracepcija podrazumijeva metode i sredstva sprječavanja neželjene trudnoće, a zasniva se na sprječavanju oplođenja i začeća. Postoji više metoda i sredstava koji su trenutno najčešće u upotrebi.
Da li vam je važno kako se koristi neko kontraceptivno sredstvo: pije kao tableta, daje kao injekcija, stavlja u vaginu, koristi je vaš partner, mora da uzima svakodnevno i kad nemate odnose, može da uzima samo kad imate odnose, treba da vas štiti i od seksualno prenosivih bolesti… Da li vam je važno da je kontraceptivno sredstvo jeftino? Mora li se sredstvo izdati ili kupiti uz ljekarski recept?
Koja su kontraceptivna sredstva koja se mogu uzeti / kupiti bez ljekarskog recepta? Muški kondomi, ženski kondomi, dijafragma, spermicidi.
Koja su kontraceptivna sredstva koja se NE mogu uzeti / kupiti bez ljekarskog recepta? Kombinovana kontraceptivna pilula, Progesteronska pilula, kontraceptivni flasteri, Depo injekcije, hormonski prstenovi, Intrauterini ulošci — spirale.
1. Šta treba znati o hormonskoj kontracepciji?
Ova vrsta kontracepcije uvedena je 1960. godine. Danas se najčešće primjenjuje oralna hormonska kontracepcija u obliku tableta koje sadrže dvije vrste hormona — estrogen i gestagen.
2. Kod kojih se žena posebno preporučuje primjena oralne kombinovane kontracepcije?
Ove preporuke važe i za druge vrste kombinovane hormonske kontracepcije (flasteri, vaginalni prstenovi, depo-preparati). Zdrave žene do 35 godina Nulipare (žene koje nisu rađale), žene kojima je potrebna efikasna kontracepcija (sa čestim seksualnim odnosima, visokim stepenom anksioznosti u vezi sa mogućim nastankom trudnoće i dr.). Ako postoji rizik za nastanak seksualno prenosivih infekcija, obavezna je tzv. dvojna zaštita, odnosno istovremena upotreba kondoma i kontraceptivnih pilula. Žene kojima su značajni tzv. nekontraceptivni pozitivni efekti hormonskih kontraceptivnih pilula (smanjen intenzitet i dužina menstrualnog krvarenja, ublažavanje tegoba u premenstruacionom periodu, povoljan kozmetički efekat…). Postoje i medicinske indikacije kod nekih bolesti koje se odnose na primjenu hormonskih kontraceptivnih pilula (sindrom policističnih jajnika; dismenoreja / bolna menstruacija; funkcionalne ciste jajnika; endometrioza; poremećaj menstruacionog ciklusa…)
3. Kako „tableta” štiti od trudnoće?
Onemogućeno je sazrijevanje jajne ćelije i njeno izbacivanje iz jajnika u jajovod; Mogućnost prolaska spermatozoida u sluz grlića materice smanjena je, Endometrijum (sluznica maternice) neadekvatan je za prihvatanje oplođene jajne ćelije.
4. Kako se uzimaju kontraceptivne tablete?
Kontraceptivne tablete započinju se uzimati prvog dana menstruacionog ciklusa (prvi dan menstruacije) — svakog dana po jedna pilula, tokom 21-og dana, a zatim slijedi pauza od sedam dana. Tokom ovog razdoblja nastupiće menstruacija koja će vjerovatno biti manje obilna i bolna nego ranije. Ukoliko krvarenje izostane, a u slučaju redovnog uzimanja pilule, vjerovatnost trudnoće je mala. Važno je, međutim, prestati uzimati kontraceptivnu pilulu sve dok ginekolog ne isključi svaku sumnju na trudnoću. Tokom prvih nekoliko mjeseci uzimanja kontraceptivnih pilula moguća je pojava slabog krvarenja između dva ciklusa. Ovo krvarenje je bezazleno — nema razloga za zabrinutost niti za prestanak uzimanja kontracepcijske pilule. Krvarenje usred ciklusa prestaće tokom sljedećih nekoliko mjeseci, kada se organizam navikne na pilulu. U slučaju pojave krvarenja sličnog menstruaciji, što može da traje nekoliko ciklusa, potražite savjet ginekologa, jer neka druga bolest može biti uzrok krvarenja.
5. Šta ako se zaboravi uzeti tableta u predviđeno vrijeme?
Ukoliko ste zaboravili uzeti kontraceptivnu tabletu, potrebno je to učiniti najkasnije tokom sljedećih dvanaest časova. Ukoliko prođe više od dvanaest časova, ili se propusti uzeti više od jedne pilule, moguće je smanjenje kontraceptivnog učinka. U tom slučaju, potrebno je nastaviti uzimanje pilula do kraja ciklusa i u međuvremenu koristiti dodatnu kontraceptivnu zaštitu (npr. prezervativ).
6. Koje su prednosti oralne kontracepcije?
Osim kontraceptivnog učinka, poznati su i drugi brojni korisni učinci kontraceptivne pilule, kao npr. : regulisanje neredovne menstruacije, ublažavanje menstrualnog bola, smanjenje krvarenja kod menstruacije s obilnim krvarenjem, smanjenje opasnosti od upale organa male karlice, smanjenje opasnosti od razvoja karcinoma endometrijuma (sluzokože materice) i jajnika, kao i smanjenje opasnosti od obolijevanja od nekih bolesti dojke.
7. Koje su mane hormonske kontracepcije?
Pri upotrebi kontraceptivnih pilula zdravlje mogu ugroziti neki rizični faktori kao što su pušenje, prekomjerna tjelesna težina, povišeni krvni pritisak, povišen nivo holesterola, povišen nivo šećera u krvi, bolesti srca i krvnih sudova.
Kontracepcijske tablete ne štite od polno prenosivih bolesti!
8. Kada je potreban oprez pri uzimanju hormonske kontracepcije?
U slučaju da već uzimate kontracepcijske pilule, treba znati da ginekologa treba posjetiti najmanje jedan put godišnje. Ukoliko su menstruacioni ciklusi više puta bili neredovni , ukoliko menstruacija izostane, ukoliko se za vrijeme uzimanja pilula jave migrenozne glavobolje ili poremećaji vida (npr. duple slike, treperenje pred očima) ili tegobe kao što su grčevi, bolovi ili otok ruku ili nogu, poremećaj govora, parestezije ili slabost jedne strane tijela, akutna žutica, izražena ospa po koži.
9. Šta nakon prestanka uzimanja tableta?
Nakon prestanka uzimanja kontraceptivnih pilula jajnici ponovno preuzimaju svoju funkciju za najviše tri mjeseca. Važno je naglasiti kako pilule ne dovode do neplodnosti i nemaju štetan uticaj na kasniji tok trudnoće.
10. Intrauterina kontracepcija
Intrauterina kontracepcija se zasniva na postavljanju malog savitljivog umetka u šupljinu materice. Taj umetak (spirala) građen je od plastične mase i može da sadrži dodatak od metala ili hormona.
11. Kojim se ženama preporučuje ovaj vid kontracepcije?
Kod žena koje su rađale, kod žena koje su u dužoj monogamnoj vezi, kod onih žena koje ne mogu da koriste hormonsku kontracepciju zato što imaju faktore rizika (pušenje, gojaznost, šećerna bolest, hipertenzija, povećan nivo holesterola itd.), kod dojilja, jer one ne mogu da koriste kombinovane kontraceptivne pilule zato što hormone izlučuju putem majčinog mlijeka.
12. Istorija kontracepcije
Strah od neželjene trudnoće uz strah od polno prenosive bolesti dva su najčešća razloga koja umanjuju uživanje u seksualnim odnosima kod mnogih parova. Stari Egipćani su prve oblike prezervativa pravili od lana i papirusa, hiljadu godina prije nove ere, u cilju sprečavanja neželjene trudnoće i polnih bolesti. Za sprječavanje neželjenih trudnoća, Egipćanke su prve počele da koriste životinjsku balegu (najprije od slona, a zatim i krokodila), u kombinaciji sa medom i još nekim sastojcima koji su se unosili direktno u vaginu. Za kontracepciju su, takođe, korišćeni razni čajevi i bilje: sok od limuna i divlja šargarepa. Žene u Vizantiji skupljale su morske sunđere, umakale ih u limun i stavljale u vaginu, žene u drevnoj Kini pile su živu, a Indijke sjeme šargarepe. U 18. vijeku pojavljuju se kondomi napravljeni od životinjskog crijeva. Gumeni prezervativ razvijen je neposredno nakon pojave vulkanizacije.
